W dniu 08.02.2023 roku wszedł w życie nowy Program działań mającym na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu  (Dz.U. 2023 poz. 244)

W związku z tym zostały wprowadzone następujące zmiany:

 Definicje:

1. pas nadbrzeżny – pas nadbrzeżny w rozumieniu art. 36 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. z 2022 r. poz. 457, z późn. zm.1);
2. system otwarty – system otwarty, o którym mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 12 ust. 7 oraz 8 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2022 r. poz. 572 i 2375), polegający na grupowym utrzymaniu zwierząt bez wykorzystywania budynków i pastwiskowania na ogrodzonej, ograniczonej powierzchni rodzimego gruntu, ze stałym dostępem do wody i żywieniem opartym na dostarczanej przez hodowcę paszy;

Nowe opisy odnośnie wyjątków w sprawie odległości stosowania nawozów zawierających azot:

1. Jeżeli na gruntach rolnych występuje uprawa roślin, odległości określone w Tabeli 1. (wymienionego Rozporządzenia) mogą zostać zmniejszone o połowę (odległość jednak nie może być mniejsza niż 3 m) w przypadku stosowania nawozów za pomocą urządzeń aplikujących je bezpośrednio do gleby.
2. Jeżeli na gruntach rolnych występuje uprawa roślin, odległości określone w Tabeli 1. (wymienionego Rozporządzenia) mogą zostać zmniejszone o połowę (odległość jednak nie może być mniejsza niż 3 m) w przypadku podzielenia pełnej dawki nawozów co najmniej na 3 równe dawki, przy czym odstęp między zastosowaniem tych dawek nawozu nie może być krótszy niż 14 dni.

Zmiany w zakresie terminów stosowania nawozów – wprowadzono elastyczne terminy stosowania nawozów zawierających azot:

1. Wcześniejsze stosowanie nawozów, przed terminami, o których mowa w Tabeli 2. Programu działań, jest możliwe w okresie od 1 do ostatniego dnia lutego, jeżeli w przypadku roślin zasianych jesienią, upraw trwałych, upraw wieloletnich i trwałych użytków zielonych średnia dobowa temperatura powietrza przejdzie przez próg 3°C, a dla pozostałych upraw średnia dobowa temperatura powietrza przejdzie przez próg 5°C.
2. Jako przejście przez próg danej temperatury należy wskazać termin, w którym przez 5 dni następujących po sobie, każdego dnia, średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 3°C, lub termin, w którym przez pięć dni następujących po sobie, każdego dnia, średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 5°C.
3. Datę przejścia średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 3°C i 5°C określa dla terenu powiatu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy. Uznaje się, że chwilą przejścia przez próg 3°C lub 5°C jest osiągnięcie tego kryterium na obszarze stanowiącym 95% powierzchni danego powiatu. Wykazy powiatów, w których nastąpiło przejście średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 3°C, i powiatów, w których nastąpiło przejście średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 5°C, są publikowane codziennie, w okresie od 1 do ostatniego dnia lutego, na stronie internetowej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego (https://agrometeo.imgw.pl/kryterium_wczesniejszego_terminu_nawozenia).
4. W przypadku lokalizacji gospodarstwa na terenie 2 lub więcej powiatów terminem rozpoczęcia nawożenia jest termin określony dla powiatu z większym udziałem procentowym powierzchni gospodarstwa w tym powiecie w stosunku do całkowitej powierzchni tego gospodarstwa.

Zmiany w zakresie warunków przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowanie z odciekami:

1. Podmioty przyjmujące nawozy naturalne w chwili przyjmowania tych nawozów naturalnych powinny posiadać odpowiednią powierzchnię lub pojemność posiadanych miejsc do ich przechowywania w sposób bezpieczny dla środowiska lub zgodnie z warunkami określonymi w ust. 7, jeżeli nawozy te nie zostały zastosowane bezpośrednio po przywiezieniu.
   1. Całoroczne pastwiskowanie przeżuwaczy nie jest systemem otwartym i nie wymaga posiadania płyt oraz zbiorników. W przypadku korzystania z pastwiska jako częściowego pokrycia zapotrzebowania pokarmowego dawki żywieniowej, przez część roku obowiązują wymagania określone w Programie dla miejsc przechowywana nawozów naturalnych.
   2. Komunalne osady ściekowe do czasu ich zastosowania na gruncie, zgodnie z warunkami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 96 ust. 13 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, są przechowywane w sposób zabezpieczający przed zanieczyszczeniem gruntu oraz wód z uwzględnieniem zakazów, o których mowa w art. 96 ust. 12 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach.
   3. Ścieki przeznaczone do rolniczego wykorzystania przechowuje się w sposób zabezpieczający przed zanieczyszczeniem gruntu oraz wód, zgodnie z wymogami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 99 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne.

Określone dawki i sposoby nawożenia azotem dla systemu otwartego i pastwiskowego:

1. W systemie otwartym i w systemie utrzymywania zwierząt z wykorzystaniem budynków z nieograniczoną możliwością przemieszczania się zwierząt na nieutwardzoną powierzchnię, niebędącą ani pastwiskiem, ani utwardzonym wybiegiem, depozycja nawozów naturalnych na dostępną powierzchnię gruntu nie może przekroczyć 170 kg N/ha/rok. Powierzchnia gruntu powinna posiadać zadarnienie. W przypadku zniszczenia darni dany obszar należy wyłączyć z użytkowania do chwili odrostu lub odnowienia zadarnienia.
2. Dla pastwiskowania zwierząt przeżuwających i koniowatych, jako sposobu ich żywienia z wyłączeniem systemu otwartego, a ze szczególnym uwzględnieniem całorocznego utrzymania na pastwisku, tam, gdzie pozwalają na to warunki klimatyczne, przyjmuje się skrócony obieg pierwiastków dla nawożenia naturalnego. Ilość wprowadzonego do obiegu azotu i fosforu z nawozami naturalnymi w trakcie pastwiskowania jest limitowana przez produktywność zielonej lub suchej masy runi pastwiska określoną w schemacie żywienia dla każdej grupy technologicznej gatunków przeżuwaczy i koniowatych. W związku z powyższym depozycja N i P z naturalnego nawożenia lub defekacji równoważy pobranie tych biogenów z zielonki. Straty w tym skróconym cyklu obiegu pierwiastków są pokrywane przez nawożenie mineralne podlegające obowiązkowi bilansowania.

Zmianie uległy również załączniki do Programu działań w zakresie:

1.  Załącznik nr 1 Tabela 3. Współczynniki przeliczeniowe sztuk rzeczywistych zwierząt gospodarskich na DJP zostały wprowadzone nowe gatunki zwierząt: lamy i alpaki.
2. Załącznik nr 5 Sposób obliczania wymaganej pojemności zbiorników oraz wymaganej powierzchni miejsc do przechowywania nawozów naturalnych zmianie uległa Tabela 8. Maksymalne wartości współczynników odliczenia, o których mowa w tabeli 6 i 7 Rozporządzenia.
3. Załącznik nr 6 Tabela 9.  Średnie roczne wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracja azotu zawartego w tych nawozach w zależności od gatunku zwierzęcia gospodarskiego, jego wieku i wydajności oraz systemu utrzymywania zwierząt gospodarskich:
   1. zostały wprowadzone nowe system otwarty utrzymania zwierząt oraz nowe gatunki zwierząt (lamy i alpaki), jak również zmianie uległy ilości produkowanych nawozów dla poszczególnych grup zwierząt wraz z zawartością w nich azotu;
   2. zostały wprowadzone przeliczniki objętości nawozów naturalnych na ich masę.
4. Załącznik nr 8 Sposób obliczania dawki nawozów azotowych mineralnych – uproszczony bilans azotu:
   1. został określony współczynnik wykorzystania azotu z nawozów azotowych mineralnych dla użytków zielonych który wynosi 0,8;
   2. została wprowadzone metodyka obliczania ilości azotu w komunalnym osadzie ściekowym na podstawie wyników badań oraz dawek ścieków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym lub pozwoleniu zintegrowanym na wykorzystanie rolnicze ścieków;
   3. zmianie uległy wielkości w Tabeli 10. Pobranie jednostkowe azotu dla: słonecznika na nasiona, kukurydzy na zieloną masę, konopi włóknistych, lnu oleistego (nasiona) i włóknistego (słoma), kapusty włoskiej, szparagu;
   4. w Tabeli 11. Równoważniki nawozowe azotu z różnych źródeł w zależności od terminu stosowania zostały określone współczynniki dla komunalnych osadów ściekowych i ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania;
   5. w Tabeli 12. Zasoby azotu mineralnego wiosną w warstwie gleby został wprowadzony nowy podział ze względu na rodzaj użytkowania oraz rodzaj gleby (mineralna, organiczna);
   6. w Tabeli 13. zmianie uległa ilość azotu działającego pozostającego po uprawie roślin bobowatych;
   7. w Tabeli 15. wprowadzono nowy wzór Ewidencji zabiegów agrotechnicznych związanych z nawożeniem azotem.

Bartłomiej Pijewski