Zmiana PROW 2014-2020 zatwierdzona przez Komisję Europejską decyzją wykonawczą C(2021) 6553 z dnia 31.08.2021 r. wprowadziła zmiany w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego od 2022roku.

2022 to ostatni rok, w którym będzie można rozpocząć nowe zobowiązanie rolno środowiskowo-klimatyczne. Zmienione rozporządzenie wprowadza modyfikację w pakietach i wariantach realizowanych dotychczas oraz wprowadza nowe Pakiety. Poniżej najważniejsze zmiany, które wprowadza nowe rozporządzenie:

1. Umożliwienie podejmowania zobowiązań w ramach wariantów 4.8., 4.9., 4.10. i 4.11 tj. dot. ochrony siedlisk lęgowych ptaków, na całym obszarze Natura 2000.

Dotychczas warianty „ptasie”, tj. 4.8.-4.11. Pakietu 4. w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego mogły być realizowane tylko na działkach rolnych położonych na wyznaczonych obszarach specjalnej ochrony ptaków (OSO). Od 2022 roku będzie możliwa realizacja wariantów ptasich na całym obszarze Natura 2000, również poza obszarami OSO. Płatność rolno-środowiskowo-klimatyczna będzie przyznawana do trwałych użytków zielonych lub obszarów przyrodniczych, na których występują siedliska lęgowe ptaków z gatunków wymienionych w ust. 3 pkt 3 załącznika nr 4 do rozporządzenia. Konieczne będzie dostarczenie do ARiMR pisemnego potwierdzenia RDOŚ, że dany wariant może być realizowany na terenie, dla którego nie ma ustanowionego planu ochrony albo planu zadań ochronnych. Kopia pisemnego potwierdzenia RDOŚ będzie stanowiła załącznik do planu działalności rolnośrodowiskowej.

Ponadto w przypadku stwierdzenia rozbieżności  w zakresie położenia gruntów na PZO/PO pomiędzy danymi ARiMR (pozyskanymi z RDOŚ), a oświadczeniem eksperta przyrodniczego/ doradcy rolnośrodowiskowego, będzie obowiązek złożenia oświadczenia o poprawieniu/ uzupełnieniu planu rolnośrodowiskowego i /lub dokumentacji przyrodniczej – dotyczy zarówno Pakietu 4, jak i Pakietu 5.

2. Umożliwienie objęcia wsparciem w ramach Pakietu 7. Zachowanie zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie dodatkowych dwóch ras owiec: polskiej owcy górskiej i białogłowej owcy mięsnej oraz dwóch ras kóz: kozy kazimierzowskiej i kozy sandomierskiej.

W ramach Pakietu 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie wspierana jest hodowla określonych w PROW 2014-2020 ras zachowawczych zwierząt, dla których Instytut Zootechniki - Państwowy Instytut Badawczy prowadzi programy ochrony. Obecnie przygotowano nowe programy ochrony dla dwóch ras owiec (polska owca górska, białogłowa owca mięsna) i dwóch ras kóz (kazimierzowska i sandomierska), w związku z czym konieczne jest włączenie hodowli tych ras w zakres wsparcia w ramach Pakietu 7. Warunkiem uzyskania płatności będzie wymagana minimalna liczebność owiec matek dla tych ras, co najmniej 15 sztuk, a dla kóz matek minimum 3 sztuki.

3. Dopuszczenie mulczowania międzyplonów w Pakiecie 1. Rolnictwo zrównoważone i Pakiecie 2. Ochrona gleb i wód.

Dotychczas w okresie jesienno-zimowym zabronione były wszelkie zabiegi agrotechniczne na polach obsianych międzyplonem w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego. W ramach proponowanych zmian zakaz ten nie będzie dotyczył zabiegu mulczowania, tj. ścięcia, rozdrobnienia i pozostawienia na polu masy roślinnej jako okrywy ochronnej, bez naruszania struktury gleby, z wykorzystaniem biomasy międzyplonów. Występujące w ostatnich latach zmiany klimatu powodują wydłużenie okresu wegetacyjnego. Rośliny wysiane jako międzyplon osiągają jesienią dużą masę, co utrudnia uprawę rośliny następczej. Wykonane późną jesienią mulczowanie zapewnia ochronę i wzbogacenie gleby, a także ma znaczenie środowiskowe, gdyż ogranicza wymywanie biogenów, chroni glebę przed erozją i utratą wody, a jednocześnie nie prowadzi do utrudnień w produkcji w rolnej w kolejnym roku.

4. Wprowadzenie w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego nowego Pakietu:

 Pakiet 8. Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk.

Realizacja zobowiązania ograniczona będzie do trwałych użytków zielonych (TUZ) położonych poza siecią Natura 2000. Płatność przyznawana tylko do TUZ.

Warunkiem przyznania płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej w ramach Pakietu 8. Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk, będzie posiadanie przez rolnika co najmniej jednej sztuki zwierzęcia ( od dnia 15 marca do dnia 30 września ) z gatunków: bydło domowe, bawoły domowe, kozy, owce lub konie  oraz posiadanie przez rolnika użytków rolnych o powierzchni co najmniej 1 ha. Wymogiem jest oczywiście obowiązek posiadania planu działalności rolnośrodowiskowej oraz zachowania wszystkich TUZ i elementów krajobrazu nieużytkowanych rolniczo stanowiących ostoje przyrody. Możliwość użytkowania TUZ-ów: kośne, kośno-pastwiskowe i pastwiskowe. Koszenie w terminie określonym przez doradcę rolnośrodowiskowego od 01.06 do 30.09.

Wymogi obowiązujące w ramach pakietu we wszystkich typach użytkowania:

• Zakaz tworzenia nowych, rozbudowy i odtwarzania istniejących urządzeń melioracji wodnych (z wyjątkiem przypadków dotyczących dostosowania tych urządzeń do potrzeb związanych z utrzymaniem lub poprawą wartości przyrodniczej trwałego użytku zielonego).
• Zakaz stosowania komunalnych osadów ściekowych.
• Zakaz przeorywania.
• Włókowanie, a także bronowanie w określonych terminach. Zakaz w następujących terminach:  1 kwietnia do dnia 1 września na obszarach nizinnych (poniżej 300 m n.p.m.), oraz 15 kwietnia do dnia 1 września na obszarach wyżynnych i górskich (powyżej 300 m n.p.m.),
• zakaz stosowania środków ochrony roślin, z wyłączeniem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych gatunków inwazyjnych z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych),
• zakaz składowania biomasy wśród kęp drzew i zarośli, w rowach, jarach i innych obniżeniach terenu (położonych na działkach zadeklarowanych we wniosku o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej);
• dopuszcza się ograniczone nawożenie do 60 kg N/ha/rok, z wyłączeniem obszarów nawożonych przez namuły rzeczne.

Wymogi obowiązkowe przy użytkowaniu kośnym i kośno- pastwiskowy:

• zebranie i usunięcie skoszonej biomasy (w tym zakaz pozostawiania rozdrobnionej biomasy), w terminie do 2 tygodni po pokosie biomasę usuwa się z działki rolnej lub układa w pryzmy, w tym pryzmy balotowe, stogi lub brogi; w przypadku ułożenia biomasy w pryzmy, w tym pryzmy balotowe, stogi lub brogi, usuwa się ją z działki rolnej nie później niż do dnia 1 marca kolejnego roku

 Częstotliwość koszenia:

• Użytkowanie kośne - dwa pokosy w roku, w terminie od 1 czerwca do 30 września, pozostawienie nieskoszonego fragmentu działki rolnej o powierzchni wynoszącej 5-10% powierzchni tej działki. W obydwu stosowanych pokosach należy pozostawić nieskoszone te same fragmenty działki rolnej.
• Użytkowanie kośno-pastwiskowe jeden pokos w roku w terminie koszenia - od 1 czerwca do 30 września, pozostawienie nieskoszonego fragmentu działki rolnej o powierzchni wynoszącej 5-10% powierzchni tej działki.
• Pozostawienie nieskoszonego fragmentu działki rolnej o powierzchni wynoszącej 5-10% powierzchni tej działki.
• Dopuszcza się niepozostawianie fragmentów nieskoszonych w przypadku działek rolnych nieprzekraczających powierzchni 1 ha.

Dodatkowo przy użytkowaniu kośno-pastwiskowym:

• wypas w terminie określonym przez doradcę rolnośrodowiskowego, przy czym termin ten rozpoczyna się nie wcześniej niż w dniu 1 maja i kończy się nie później niż w dniu 15 października na obszarach do 300 m n.p.m. lub rozpoczyna się nie wcześniej niż w dniu 20 maja i kończy się nie później niż w dniu 1 października na obszarach powyżej 300 m n.p.m.,
• Obsada zwierząt - od 0,3 DJP/ha do 1,5 DJP/ha gruntów objętych wsparciem.

Wymogi obowiązkowe przy użytkowaniu pastwiskowym:

• Minimalna obsada zwierząt - od 0,5 DJP/ha do 2 DJP/ha gruntów objętych wsparciem,
• wypas w terminie określonym przez doradcę rolnośrodowiskowego, przy czym termin ten rozpoczyna się nie wcześniej niż w dniu 1 maja i kończy się nie później niż w dniu 15 października na obszarach do 300 m n.p.m. lub rozpoczyna się nie wcześniej niż w dniu 20 maja i kończy się nie później niż w dniu 1 października na obszarach powyżej 300 m n.p.m.;
• Wykaszanie niedojadów - raz w roku, do 31 października oraz zebranie i usunięcie skoszonej biomasy (w tym zakaz pozostawiania rozdrobnionej biomasy). W terminie do 2 tygodni po pokosie biomasę usuwa się z działki rolnej lub układa w pryzmy, w tym pryzmy balotowe, stogi lub brogi, a następnie usuwa się ją z działki rolnej nie później niż do dnia 1 marca kolejnego roku.

Długość zobowiązania: 1 rok, Możliwość łączenia z Pakietem 9

Stawka płatności: 838 zł/ha

5. Wprowadzenie w ramach Działania rolno-środowiskowo-klimatycznego nowego Pakietu:

 Pakiet 9. Retencjonowanie wody.

Celem wprowadzonego Pakietu jest promowanie retencjonowania wody oraz poprawa gospodarki wodnej i zachowanie siedlisk hydrogenicznych. Pomoc ma stanowić rekompensatę strat spowodowanych utrzymywaniem wody na TUZ, powodującej straty i utrudnienia w produkcji rolnej. Pakiet ten ma charakter płatności, której podstawę stanowią rezultaty tzw. result-based (czyli nieco odmiennie niż obecnie wdrażane pakiety), dlatego też część przepisów rozporządzenia rolno-środowiskowo-klimatycznego nie ma w przypadku tego pakietu zastosowania. Nie ma obowiązku posiadania planu działalności rolnośrodowiskowej oraz dokumentacji przyrodniczej, a także prowadzenia rejestru działalności.

Płatność będzie przyznawana do trwałych użytków zielonych lub obszarów przyrodniczych:

• które w danym roku zostały zalane lub podtopione, w rozumieniu jako stan wysycenia profilu glebowego wodą na poziomie przynajmniej 80%, przez co najmniej 12 następujących po sobie dni w okresie od dnia 1 maja do dnia 30 września,
• położonych na działkach rolnych, o powierzchni wynoszącej co najmniej 0,1 ha, na których jest realizowane zobowiązanie RŚK w ramach Pakietu 4, 5 lub 8 (z wyłączeniem wariantu 4.3/5.3) i objętych obszarem zatwierdzonym odpowiednio w ramach Pakietu 4, 5 lub 8 (z wyłączeniem wariantu 4.3/5.3),

Warunek dotyczący zalania lub podtopienia będzie potwierdzany na podstawie danych z monitoringu satelitarnego IUNG-PIB udostępnianych ARiMR do 10 października.

Mając na względzie, że rolnik lub zarządca ubiegający się o przyznanie płatności rolno-środowiskowo-klimatycznej w ramach Pakietu 9, w dniu składania wniosku o przyznanie płatności nie będzie wiedział, w którym miejscu i na jakiej powierzchni jego gruntów wystąpi zalanie lub podtopienie będące warunkiem przyznania płatności, w tym wniosku nie będzie on deklarował działek rolnych objętych zobowiązaniem. Będzie zaznaczał jedynie pole (check-box), co będzie stanowiło deklarację ubiegania się o przyznanie płatności w ramach Pakietu 9 w danym roku.

Długość zobowiązania: 1 rok

Stawka płatności 260 zł /ha

Informacja na podstawie Projektu Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 z dnia 03.03.2022 r.