„Z każdym rokiem przyroda staje się uboższa. W niepokojącym tempie znikają z otoczenia człowieka kolejne gatunki, odmiany czy rasy. Różnorodność biologiczna zmniejsza się na całym świecie, także w Polsce. Aby zahamować ten proces, podejmowane są różne działania. W Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach w ramach ochrony roślinnych zasobów genowych od wielu lat prowadzone są kolekcje roślin uprawnych, w których gromadzi się m.in. zagrożone wyginięciem dawne odmiany drzew owocowych.” – to cytat z jednej publikacji mgr Grzegorza Hudunia, naukowca Instytutu Ogrodnictwa – Państwowego Instytutu Badawczego w Skierniewicach (IO - PIB). Ta myśl była też przewodnią webinarium, które odbyło się 30 kwietnia 2021 r. w Łódzkim Ośrodku Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Bratoszewicach. Ogólnopolskie spotkanie on-line było, jakby kontynuacją  wspaniałego przedsięwzięcia naszego ośrodka, jakim jest od 29 kwietnia br. „Sad w sercu Polski”.

Licznie zgromadzonych słuchaczy przy komputerach oraz wykładowcę mgr Grzegorza Hodunia serdecznie przywitał Tadeusz Morawski, zastępca dyrektora ŁODR. Uczestnikami byli rolnicy, ogrodnicy, przedstawiciele jednostek certyfikujących rolnictwo ekologiczne i Integrowaną Produkcję, przedstawiciele firm przetwórczych/branżowych, pracownicy Centrów Doradztwa Rolniczego, doradcy ŁODR oraz doradcy z ODR-ów pozostałych województw naszego kraju.

Prelegent przedstawił uczestnikom dwa bardzo interesujące tematy: „Znaczenie sadów tradycyjnych” i „Odmiany jabłoni w sadach tradycyjnych”. Naukowiec wielopłaszczyznowo omówił znaczenie sadów tradycyjnych. Sady te to m. in.: ochrona różnorodności biologicznej (odmian drzew owocowych oraz organizmów zwierzęcych i roślinnych), źródło różnorodnych i zdrowych owoców (różnorodność żywności), dodatkowe źródło dochodu, przyczyniają się do zachowania dawnych sposobów przetwarzania owoców, malowniczy element krajobrazu polskiej wsi, osłona domostwa przed wiatrem, miejsce edukacji przyrodniczej dzieci, jak również promocja regionów i miejscowości poprzez owocowe produkty regionalne. W Polsce zachowało się wiele dawnych odmian drzew owocowych, które są idealne do ogrodów przydomowych. Stare odmiany drzew owocowych są bardziej odporne mróz oraz na choroby i szkodniki, ponadto w późniejszym okresie swego rozwoju są mniej wymagające w uprawie. Nie wymagają intensywnej ochrony środkami chemicznymi, stąd spożywanie przez człowieka owoców z takich drzew jest bardzo korzystne dla zdrowia, szczególnie dla dzieci, osób starszych czy alergików. Poza tym owoce z takich sadów możemy zbierać w pełni dojrzałości – czyli wtedy, gdy są najsmaczniejsze. Do zalet starych odmian drzew owocowych trzeba jeszcze dodać bogactwo odmian (duży wybór) oraz ogromną różnorodność odmian pod względem wyglądu, smaku, pory dojrzewania i sposobów zagospodarowania owoców. Ograniczeniami w możliwości wykorzystania dawnych odmian drzew owocowych są: duża presja rynku nowych odmian, ograniczona dostępność drzewek dawnych odmian oraz niewielka wiedza na temat tych odmian.

Kolejny wykład dotyczył dawnych odmian jabłoni. Szczegółowo omówione zostały charakterystyki tych odmian. Wykładowca w prezentacji przedstawił wspaniałe zdjęcia swojego autorstwa, będące efektem wieloletniej pracy i wielu ekspedycji naukowych. Zaprezentowane były m.in. takie odmiany: Antonówka Półtorafuntowa, Malinowa Oberlandzka, Pepina Parkera, Pepina Linneusza, Reneta Gwiazdkowa, Krótkonóżka Królewska, Kronselska, Złota Reneta, Kosztela, Szara Reneta, Schieblers Taubenapfel, Weisser Winter Teffetapfel, Grafsztynek Inflandzki, Landsberska, Reneta Kulona, Boiken, James Grieve, Anis, Reneta Sudecka, Złotka Kwidzyńska, Kandil Sinap, Galloway Pepping, Niezrównane Peasgooda, Książę Albert, Reneta Kanadyjska, Reneta Blenheimska, Ribstona, Koksa Pomarańczowa, Calville Black dʹHavier. Aktualnie w kolekcjach IO – PIB utrzymywanych jest ponad 800 pochodzących z ekspedycji dawnych odmian drzew owocowych, w tym 550 genotypów jabłoni. Najłatwiejsze w uprawie sadu są jabłonie, niektóre odmiany śliw, trudniejsze grusze, czereśnie, niektóre wiśnie, brzoskwinie i morele.

Werbinarium cieszyło się ogromnym zainteresowaniem. Uczestniczyło 115 słuchaczy z całego kraju.  Spotkaniu towarzyszyła merytoryczna, bardzo ciekawa dyskusja i wymiana doświadczeń. Na liczne pytania słuchaczy wykładowca w sposób bardzo dokładny i interesujący odpowiadał, starając się przy tym aby przedstawić i wyjaśnić wszystkie aspekty/czynniki danego problemu.

Tekst i foto. Ewa Szewczyk